رنگین کمان به چی ختم میشه

رنگین کمان به چی ختم میشه ؟ به خورشید

در انتهاي رنگين کمان يک کوزه پر از طلا وجود دارد! يکي از معروف ترين افسانه هاي قديمي که درباره رنگين کمان گفته مي شود اين است که در انتهاي آن يک کوزه پر از طلا وجود دارد که يک لِپِرکان از آن نگهباني مي کند. لپرکان يک موجود افسانه اي در اساطير ايرلند است که به شکل پيرمردي کوچک اندام با کت و کلاه به تصوير کشيده مي شود. اين افسانه مي گويد:

در گذشته هاي دور، وايکينگ هايي که در ايرلند زندگي مي کردند از راه غارتگري روزگار مي گذراندند. آنها ثروتي را که با زور و چپاول به دست آورده بودند در مکان هاي مختلف دفن مي کردند تا دست هيچ کس به آنها نرسد، اما وقتي ايرلند را ترک کردند بخشي از غنايم خود را جا گذاشتند. لپرکان ها اين گنج هاي پنهان را يافتند. آنها وقتي فهميدند وايکينگ ها اين ثروت را از راه نادرست اندوخته بودند، ديگر نتوانستند به هيچ انساني اعتماد کنند.

پس از آن براي اين که هيچ انساني نتواند به گنجي که حالا آنها از آن خود مي دانستند دست پيدا کند، همه طلاها را دوباره در اعماق زمين در قسمت هاي مختلف جزيره پنهان کردند. اکنون گمان مي رود هر وقت رنگين کمان ظاهر مي شود، انتهاي آن دقيقا همان محلي است که لپرکان ها يکي از کوزه هاي طلا را دفن کرده بودند!

اما هر کس که به جستجوي انتهاي رنگين کمان رفته در نهايت دست خالي برگشته است، چون هيچ کس نمي تواند انتهاي آن را پيدا کند. رنگين کمان نيم دايره اي است درست است که شکل هندسي رنگين کمان نيمدايره به نظر مي رسد، اما در واقعيت رنگين کمان يک دايره کامل را تشکيل مي دهد. پس چرا ما به جاي دايره کامل فقط يک نيمدايره مي بينيم؟

وقتي از روي زمين به رنگين کمان نگاه مي کنيم، فقط نوري را که به وسيله قطرات آب بالاي افق بازتاب شده مي بينيم. به همين علت نيمه پاييني و پنهان رنگين کمان مشاهده نمي شود. براي ديدن دايره کامل رنگين کمان بايد خلبان باشيد يا سرنشين هواپيما، آن وقت اين امکان را داريد تا نيمه پاييني افق را هم ببينيد و دايره کامل رنگين کمان براي شما ظاهر شود. گاهي اوقات ايستادن در مکان هاي بلند يا در قله کوه نيز راه حل مناسبي است. از آنجا که رنگين کمان دايره اي شکل است هيچ انتها و پاياني براي آن ممکن نيست.

وقتي حرکت مي کنيد به نظر مي رسد رنگين کمان هم با حرکت شما جابه جا مي شود، چون نوري که باعث تشکيل رنگين کمان شده هميشه در فاصله و زاويه مشخصي از شما قرار دارد. رنگين کمان هفت رنگ دارد تعداد رنگ هايي که در رنگين کمان مي بينيد بستگي به اين دارد که چگونه به آن نگاه مي کنيد. در مدرسه ياد گرفتيم که رنگين کمان شامل هفت رنگ است. اين رنگ ها به ترتيب عبارتند از:

قرمز، نارنجي، زرد، سبز، آبي، نيلي و بنفش. اينها دقيقا همان رنگ هاي طيف مرئي هستند. قرمز بيشترين طول موج و بنفش کمترين طول موج را دارد. بعضي دانشمندان نيز فکر مي کنند که دو رنگ نيلي و آبي آن قدر به هم شبيه هستند که تشخيص آنها چندان ساده نيست، اما رنگين کمان فقط به اين هفت رنگ محدود نمي شود. حتما مي پرسيد بقيه رنگ ها مثل صورتي يا قهوه اي کجاست؟

جالب است بدانيد اين رنگ ها و بسياري رنگ هاي ديگر در رنگين کمان وجود دارد. رنگين کمان از بيش از يک ميليون رنگ تشکيل شده که البته همه آن براي انسان قابل رؤيت نيست.

همه آدم ها دقيقا يک رنگين کمان را مي بينند يکي ديگر از ويژگي هاي جالب درباره رنگين کمان اين است که هيچ وقت دو نفر دقيقا يک رنگين کمان را نمي بينند! شايد فکر کنيد دقيقا همان رنگين کماني را مي بينيد که بغل دستي تان دارد تماشا مي کند. حتي ممکن است آنچه را مي بينيد توصيف کنيد و نفر ديگر هم تائيدتان کند و بگويد او هم دقيقا مثل شما مي بيند.

اما مطمئن باشيد هر دو نفرتان مثل هم نمي بينيد! علت اين است که وقتي به رنگين کمان نگاه مي کنيد، يعني داريد نوري را مي بينيد که در قطرات آب بالاي افق بازتاب يافته است، اما افقي که شما مي بينيد هميشه با بغل دستي تان فرق دارد. به عبارت ديگر، مرکز کمان در يک خط فرضي از چشم ناظر به سمت خورشيد قرار دارد و چون دو ناظر هيچ وقت نمي توانند دقيقا در يک نقطه مکاني قرار بگيرند، پس هيچ وقت دقيقا يک رنگين کمان را نمي بينند.

شايد باورتان نشود، اما واقعيت اين است که حتي هر دو چشم يک ناظر هم دو رنگين کمان مختلف را مي بيند. رنگين کمان هميشه بعد از باران اتفاق مي افتد دلايل قانع کننده براي اين ادعا وجود دارد که رنگين کمان فقط در هواي باراني اتفاق مي افتد.

براي تشکيل رنگين کمان لازم است در هوا قطرات آب وجود داشته باشد. در مرحله بعد بايد نور با زاويه مناسب به اين قطرات بتابد. اگر اين اتفاق بيفتد، شاهد يک رنگين کمان زيبا خواهيد بود! اما قطرات آب ممکن است به بسياري دلايل ديگر غير از باران در هوا وجود داشته باشد. در مکان هايي که آبشار وجود دارد مقدار زيادي از قطرات آب بر اثر برخورد با صخره ها در هوا پراکنده مي شود يا مثلا در هواي مه آلود يا شبنم دار نيز قطرات آب در هوا وجود خواهد داشت. اصلا مهم نيست اين قطرات آب از کجا مي آيد، اما اين نکته را هم فراموش نکنيد که در همان لحظه نور خورشيد بايد با زاويه مناسب بتابد. زاويه تابش مناسب تا حداکثر ۴۲ درجه محاسبه شده است، در غير اين صورت رنگين کمان در پايين خط افق بازتاب خواهد يافت.

اگر همه اين شرايط مهيا شود باز هم لازم است آفتاب پشت سر شما باشد تا بتوانيد رنگين کمان را ببينيد. رنگين کمان در هر ساعتي از روز اتفاق مي افتد شايد فکر کنيد احتمال به وجود آمدن رنگين کمان در هر ساعتي از روز يکسان است، چون صبح، ظهر و غروب در هر زماني از روز ممکن است بعد از بارش باران يا مه آلود شدن هوا آفتاب دربيايد. کاملا درست فکر مي کنيد، اما معمولا احتمال بارندگي در اواخر بعدازظهر بسيار بيشتر از اوايل صبح يا نيمه هاي روز است. به همين علت احتمال مشاهده رنگين کمان هنگام غروب و پايان روز بيشتر است. از طرفي، زاويه تابش نيز در اين زمان بسيار مناسب است. البته آنچه گفته شد بيشتر در ماه هاي گرم تر سال صدق مي کند، چون در ماه هاي سردتر خورشيد چندان اوج نمي گيرد و رنگين کمان ممکن است در نيمه هاي روز هم ديده شود. از طرفي، ابرها و بالطبع بارندگي معمولا از غرب به شرق حرکت مي کند؛ اين در حالي است که خورشيد از مشرق طلوع و در مغرب غروب مي کند.

در يک صبح باراني، در حالي که خورشيد از سمت مشرق در حال طلوع است براي ديدن رنگين کمان بايد رو به مغرب و پشت به خورشيد بايستيد، اما اواخر بعدازظهر همه چيز برعکس است. خورشيد در مغرب در حال غروب کردن است و در اين حالت براي ديدن رنگين کمان بايد رو به مشرق بايستيد. شما نمي توانيد خودتان رنگين کمان درست کنيد اصلا اين طور نيست! اگر خوب فکر کنيد يادتان مي آيد حتما در دوران کودکي اين کار را انجام داده ايد. همه کاري که بايد انجام دهيد اين است که شيلنگ آب را باز کنيد و پشت به آفتاب بايستيد. سپس فشار آب را طوري تنظيم کنيد که آب به اندازه مناسبي افشانه شود. بعد با دقت نگاه کنيد، در ميان افشانه هاي آب يک رنگين کمان ظاهر خواهد شد. اما براي اين که با يک آزمايش علمي رنگين کمان درست کنيد به يک ظرف کم عمق، مقداري آب، کاغذ سفيد و يک آينه احتياج داريد. ابتدا ظرف را تا نيمه از آب پر کنيد و آينه را طوري در آب قرار دهيد که نور خورشيد به آن قسمت آينه که داخل آب فرورفته برخورد کند.

سپس کاغذ سفيد را بالاي آينه در زواياي مختلف حرکت دهيد تا اين که رنگين کمان روي کاغذ ظاهر شود. اين آزمايش فقط در روزهاي آفتابي جواب مي دهد، اما اگر هوا ابري بود هم مي توانيد به جاي نور خورشيد از نور چراغ قوه استفاده کنيد. شما نمي توانيد رنگين کمان را از بين ببريد همان طور که مي شود رنگين کمان درست کرد، اين امکان هم وجود دارد که آن را از بين ببريم! فقط کافي است يک عينک آفتابي از نوع پولارايز (به معني قطبي شده) تهيه کنيد و آن را به حالت عمودي جلوي خودتان نگه داريد. رنگين کمان پديده اي است که باعث قطبي شدن پرتوهاي نور در سطح عمودي مي شود؛ يعني همه پرتوهاي نور در يک جهت به ارتعاش درمي آيد. عينک هاي آفتابي قطبي شده نيز به همين ترتيب عمل مي کند. اين عينک ها از ورود بازتاب ها و تابش هاي خيره کننده که از سطح آب يا ساير سطوح مسطح که در جهت افقي قطبي شده اند جلوگيري مي کند. به عبارت ديگر، عينک هاي قطبي شده فقط پرتوهاي عمودي نور را به چشم راه مي دهند و مانع ورود پرتوهاي افقي مي شوند.

نکته اينجاست که رنگين کمان از پشت عينک هاي قطبي شده قابل رؤيت است، اما اگر همين عينک ها را به حالت عمودي بگيريد، يعني جهت قطبي شدنشان را از عمودي به افقي تغيير دهيد آن وقت پرتوهاي نور از رنگين کمان به چشم شما وارد نخواهد شد؛ گويي اصلا رنگين کماني وجود ندارد. رنگين کمان فقط روزها اتفاق مي افتد به رنگين کماني که شب ها اتفاق مي افتد رنگين کمان قمري مي گويند. رنگين کمان قمري وقتي تشکيل مي شود که نور بازتاب يافته از ماه به قطرات آب موجود در هوا برخورد کند.

براي اين که رنگين کمان قمري شکل بگيرد ماه بايد کامل باشد و همان طور که پيشتر هم گفته شد قطرات آب در هوا وجود داشته باشد. از آنجا که در مناطق گرمسيري مثل جزاير کارائيب و هاوايي بارش ها اغلب تا هنگام غروب ادامه مي يابد، رنگين کمان قمري در اين مناطق بسيار معمول است، اما رنگين کمان قمري کمرنگ تر از رنگين کمان عادي است، چون شدت نور ماه از نور خورشيد کمتر است، اما دقيقا همان رنگ ها را دارد. چون در تاريکي تشخيص رنگ ها دشوارتر است، رنگين کمان قمري عموما سفيد ديده مي شود، اما اگر از همان لحظه با تکنيک نوردهي و عکاسي در شب عکس بگيريد حتما يک رنگين کمان رنگي در عکس تان ثبت خواهد شد. رنگين کمان هاي چندتايي در انيميشن ها وجود دارد خير! رنگين کمان ممکن است چندتايي باشد. رنگين کمان دوتايي وقتي اتفاق مي افتد که نور در داخل قطره آب دوبار بازتاب پيدا کند. در اين حالت رنگين کمان دوم در بالاي رنگين کمان اصلي ظاهر خواهد شد و نسبت به رنگين کمان اصلي کمرنگ تر است.

به علت بازتاب دوم، ترتيب رنگ ها نيز برعکس خواهد شد. يعني قرمز در قسمت داخلي و بنفش در قسمت بيروني کمان خواهد بود. رنگين کمان سه تايي وقتي اتفاق مي افتد که نور در داخل قطرات آب سه بار بازتاب شود. براي مشاهده رنگين کمان سه تايي بايد رو به خورشيد بايستيد، چون در اين حالت خورشيد در مرکز رنگين کمان قرار دارد. مشاهده رنگين کمان هاي سه تايي به مراتب دشوارتر است؛ چون هم بايد به خورشيد نگاه کنيد و هم اين که رنگين کمان هاي سه تايي گسترده و کمرنگ هستند. ديدن رنگين کمان هاي چهارتايي از رنگين کمان هاي سه تايي هم دشوارتر است.

اين پديده وقتي اتفاق مي افتد که نور در داخل قطره آب براي چهارمين بار بازتاب مي شود. براي مشاهده اين نوع رنگين کمان نيز بايد به سمت خورشيد بايستيد، اما چون خيلي کمرنگ است به آساني ديده نمي شوند. اما قضيه به اينجا ختم نمي شود: دانشمندان توانسته اند در محيط آزمايشگاه يک رنگين کمان ۲۰۰ تايي درست کنند، يعني رنگين کماني که از ۲۰۰ بار بازتاب نور در داخل قطره آب تشکيل شده است!/